Bạn đã từng gặp đồng nghiệp hay bạn bè có những hành vi thao túng người khác nhằm phục vụ cho mục đích cá nhân và thích được khen ngợi chưa? Nếu câu trả lời là có, rất có thể bạn đã và đang trong mối quan hệ với người bị rối loạn nhân cách ái kỷ (Narcissist). Hãy cùng kienthucdoisong.info tìm hiểu nguyên nhân và dấu hiệu của tình trạng sức khỏe tâm thần này nhé!
Ái kỷ là gì?
Ái kỷ (hay còn được gọi là rối loạn nhân cách tự luyến) là một trong số những loại rối loạn nhân cách, là một tình trạng tâm thần trong đó người bệnh có suy nghĩ quá mức về tầm quan trọng của bản thân, muốn người khác ngưỡng mộ và tôn trọng mình trong khi chính bản thân mình thiếu sự đồng cảm với người khác.
Ái kỷ có thể gây ra một số vấn đề trong cuộc sống, chẳng hạn như các mối quan hệ, công việc, trường học hoặc vấn đề tài chính. Những người mắc ái kỷ thường không hài lòng và thất vọng khi họ không được nhận sự ưu ái hoặc ngưỡng mộ đặc biệt mà họ tin rằng họ xứng đáng được nhận. Có thể thấy các mối quan hệ của mình không được viên mãn và những người khác không thích ở bên cạnh họ.
Một số dấu hiệu và triệu chứng của Ái kỷ
Các dấu hiệu và triệu chứng của ái kỷ là:
- Có ý thức quá mức về tầm quan trọng của bản thân mình.
- Có ý thức về quyền lợi và yêu cầu sự ngưỡng mộ.
- Mong đợi được công nhận là vượt trội ngay cả khi không thể đảm bảo được điều đó.
- Phóng đại tài năng và thành tích.
- Bận tâm với những tưởng tượng về sự thành công, quyền lực, sắc đẹp hoặc người bạn đời hoàn hảo.
- Xem thường những người mà họ coi là kém cỏi.
- Tận dụng lợi thế của người khác để đạt được điều mà họ muốn.
- Không có khả năng hoặc không sẵn sàng nhận ra nhu cầu và cảm xúc của những người khác.
- Ghen tị với người khác và tin rằng người khác đang ghen tị với họ.
- Cư xử một cách kiêu ngạo, kiêu căng, có vẻ như tự phụ, khoe khoang.
- Nhất quyết có được mọi thứ tốt đẹp nhất.
- Khó khăn khi xử lý bất cứ điều gì mà họ cho là chỉ trích.
- Trở nên thiếu kiên nhẫn hoặc tức giận khi không được đối xử đặc biệt.
- Phản ứng bằng sự giận dữ hoặc khinh thường, coi thường người khác để khiến họ tỏ ra vượt trội.
- Khó có thể điều chỉnh cảm xúc và hành vi.
- Cảm thấy chán nản và ủ rũ vì không đạt được sự hoàn hảo.
- Có cảm giác bí mật của sự bất an, tổn thương và sỉ nhục.
Nguyên nhân dẫn đến Ái kỷ
Chưa rõ nguyên nhân gây ra bệnh ái kỷ, cũng như sự phát triển nhân cách và các rối loạn về sức khỏe tâm thần khác, nguyên nhân của rối loạn nhân cách tự ái có thể rất phức tạp. Rối loạn nhân cách tự ái có thể liên quan đến:
- Môi trường, mối quan hệ cha mẹ, con cái không phù hợp với sự tôn thờ hoặc chỉ trích quá mức.
- Di truyền.
- Sự kết nối giữa não bộ với suy nghĩ và hành vi.
Nguy cơ mắc phải căn bệnh Ái kỷ
Những ai có nguy cơ mắc phải
Ái kỷ ảnh hưởng đến nam giới nhiều hơn so với nữ giới và nó thường bắt đầu ở thanh thiếu niên hoặc giai đoạn đầu trưởng thành.
Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh Ái kỷ
Mặc dù nguyên nhân của chứng rối loạn nhân cách tự ái chưa được biết đến, nhưng một số nhà nghiên cứu cho rằng ở những đứa trẻ dễ bị tổn thương về mặt sinh học, phong cách nuôi dạy bảo vệ quá mức có thể có tác động. Di truyền và sinh học thần kinh cũng có thể đóng vai trò lớn trong sự phát triển của ái kỷ.
Phương pháp chẩn đoán và điều trị
Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán
Một số đặc điểm của ái kỷ cũng tương tự như các đặc điểm của rối loạn nhân cách khác. Ngoài ra, có thể chẩn đoán mắc nhiều chứng rối loạn nhân cách cùng một lúc. Điều này có thể làm cho việc chẩn đoán ái kỷ trở nên khó khăn hơn bao giờ hết.
Chẩn đoán ái kỷ thường dựa trên:
- Những dấu hiệu và triệu chứng nêu trên.
- Khám sức khỏe để loại trừ các vấn đề về thể chất gây ra các triệu chứng.
- Đánh giá tâm lý kỹ lưỡng có thể điền vào bảng câu hỏi.
- Tiêu chí trong Sổ tay chẩn đoán và Thống kê rối loạn tâm thần (DSM-5), được xuất bản bởi Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ.
Phương pháp điều trị
Điều trị ái kỷ là liệu pháp trò chuyện (hay còn được gọi là tâm lý trị liệu). Thuốc có thể bao gồm trong điều trị nếu có các tình trạng sức khỏe tâm thần khác.
Tâm lý trị liệu
Điều trị rối loạn nhân cách tự ái tập trung vào liệu pháp trò chuyện, hay còn được gọi là liệu pháp tâm lý. Tâm lý trị liệu giúp:
- Học cách tạo mối quan hệ tốt hơn với những người khác để mối quan hệ trở nên thân thiết, thú vị và bổ ích hơn.
- Hiểu nguyên nhân của cảm xúc và điều gì thúc đẩy cạnh tranh, mất lòng tin vào người khác, có thể là coi thường bản thân hoặc coi thường người khác.
- Chấp nhận và duy trì các mối quan hệ cá nhân và hợp tác với đồng nghiệp.
- Nhận ra và chấp nhận năng lực cũng như tiềm năng thực tế để có thể chịu đựng những lời chỉ trích hoặc thất bại.
- Tăng khả năng hiểu và điều chỉnh cảm xúc của bản thân.
- Hiểu và chịu được tác động của các vấn đề liên quan tới lòng tự trọng.
- Giải phóng mong muốn về những mục tiêu không thể đạt được và những điều kiện lý tưởng, chấp nhận những gì có thể đạt được và những gì có thể hoàn thành.
- Liệu pháp có thể là ngắn hạn nhằm giúp kiểm soát trong thời gian căng thẳng hoặc khủng hoảng, có thể liên tục để giúp đạt được và duy trì mục tiêu.
Thuốc men
Không có loại thuốc nào được sử dụng đặc trị để điều trị ái kỷ. Tuy nhiên, nếu có các triệu chứng trầm cảm, lo lắng hoặc các tình trạng khác, các loại thuốc như thuốc chống trầm cảm hoặc thuốc chống lo âu có thể sẽ hữu ích.
Nếu bạn đang nghi ngờ người thân, bạn bè xung quanh mình mắc phải chứng rối loạn nhân cách ái kỷ, hãy hỗ trợ họ lên lịch hẹn với bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý để tìm ra phương án chữa trị nhanh nhất có thể. Các bác sĩ/chuyên gia sẽ xác định xem người đó có mắc chứng rối loạn nhân cách này hay không và đề xuất các phương pháp điều trị giúp kiểm soát các triệu chứng.
